Τεύχος Τρίτο - Μερικά Απλά Ερωτήματα Και Απλά Μερικές Απαντήσεις

Εννοείται για εμάς, και θέλουμε να ελπίσουμε και για αυτούς και για αυτές στους οποίους απευθύνεται άμεσα το κείμενο ότι ούτε την «πέφτουμε», ούτε την «λέμε» σε κανέναν. Δεν θα πούμε το τετριμμένο περί καλών προθέσεων, διότι η πρόθεση μας είναι μία και είναι η χειρότερη. Για την εποχή μας.
Αφορμή για να γραφτούν οι σκέψεις και οι προβληματισμοί που ακολουθούν είναι ένα έντυπο. Το έντυπο είναι το «Δελτίο κριτικής ενάντια στην ειρήνη» που εκδίδεται από την Συνέλευση Ενάντια στην Ειρήνη. Πιο συγκεκριμένα αφορμή στέκεται η τελευταία σελίδα του τεύχους 2 (Μάρτης ’05).
Αλλά ας έρθουμε στο θέμα μας: στην τελευταία σελίδα υπάρχει ένα κόμικ. Background το super market, οι φιγούρες είναι τρεις: η Μαρία (αντιγράφουμε: 25 χρονών, 48 κιλά, ύψος 1.60. «Κλέβω super market συνειδητά και κατ’ εξακολούθηση από τα 15 μου. Στην αρχή για πλάκα, τώρα πια γιατί δεν έχω λεφτά. Στην δεξιά μου τσέπη έχω ένα σετ ξυραφάκια, στην αριστερή ένα τέταρτο κεφαλογραβιέρα»), ο Μήτσος (αντιγράφουμε: 25 χρόνων, 85 κιλά, ύψος 1.85. «Φυλάω super market από τα 21 μου που τέλειωσα τον στρατό. Το κάνω για τα λεφτά, γιατί δεν πέτυχα στις εξετάσεις στην αστυνομία, γιατί πάντα έκοβε το μάτι μου και έχω βαρύ χέρι. Έχω 28 ευρώ στην τσέπη. Στο πέτο έχω το σήμα της εταιρείας.») και ο Αρμάνδος (αντιγράφουμε: 52 χρονών, 75 κιλά, ύψος 1.75. «Έχω supermarket από πάντα (sic) γιατί είχε και ο πατέρας μου. Αν δεν υπήρχε το shoplifting θα παντελόνιαζα 15% παραπάνω φράγκα. Εδώ που τα λέμε πολύ καλό για την εθνική οικονομία.») Στο δεύτερο πλάνο ο Μήτσος ρωτά: «Δηλαδή δεν μπορούμε να τα βρούμε εμείς οι τρεις;», η Μαρία λέει «Όχι δα!!!» και ο Αρμάνδος «Μα και βέβαια!!!».
Καταρχήν μία απαραίτητη σημείωση, ο γράφων αυτό το κείμενο εργάζεται τον τελευταίο ενάμιση χρόνο περίπου σε supermarket, και αυτό δεν το λέμε για να προσδώσουμε κάποιο κύρος αυθεντίας σε αυτά που λέμε, το λέμε περισσότερο για να πούμε ότι γνωρίζουμε κάπως καλύτερα την κατάσταση, μίας και έχουμε την ατυχία να την ζούμε από μέσα. Πρώτ’ απ’ όλα, το παραπάνω κόμικ έχει ένα μεγάλο κενό. Το τεράστιο αυτό κενό, που είναι και η βασική αδυναμία του (και της πολιτικής θέσης που αυτό εκφράζει) είναι οι 280.000 εργαζόμενοι σε supermarket (το νούμερο είναι του ΣΕΣΜΕ Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Σουπερ Μαρκετ Ελλάδος). Το να βλέπεις τρεις φιγούρες σε έναν χώρο εργασίας και να μην βλέπεις καθόλου, 280.000 εργαζόμενους είναι ένα χοντρό πρόβλημα. Ένα το κρατούμενο και εξηγούμαστε παρακάτω. Από την άλλη, όσον αφορά τις τρεις φιγούρες διακρίνεται μία σαφώς επικριτική στάση για τον Μήτσο, μία ξεκάθαρα εχθρική για τον Αρμάνδο και μία συμπαθητική στάση για την φίλη μας την Μαρία. Ένα δεύτερο λοιπόν ζητούμενο, ο φίλος μας ο Μήτσος «κατηγορείται» και επικρίνεται ότι φυλάει τα αφεντικά του (τα συμφέροντα τους, τα εμπορεύματα τους κλπ.).
Με έναν σύντροφο της συνέλευσης συζητήσαμε λίγο την απουσία της εργασίας, ο σύντροφος εξήγησε ότι οφείλεται στο ότι είναι η καθημερινή εικόνα κάποιου απέξω που θα μπει σε ένα supermarket. Όμως, εδώ υπάρχει ακόμη πιο σοβαρό πρόβλημα: το να μπαίνεις σε ένα supermarket και το μόνο που βλέπεις είναι τον (έναν στις πλείστες των περιπτώσεων) σεκιουριτά και να φαντάζεσαι το αφεντικό (στους 15 μήνες έχω δει δύο φορές το «αφεντικό» μου στο μαγαζί), και να μην βλέπεις τους 10 ή 15 ή 50 εργαζόμενους (οι οποίοι είναι αυτοί που θα σε εξυπηρετήσουν, είναι αυτοί που θα σου δώσουν οδηγίες, είναι αυτοί που θα γεμίσουν το μαγαζί για να τα έχεις όλα σαν ευτυχισμένος καταναλωτής και shoplifter) είναι ακόμη περισσότερο προβληματικό.
Το ερώτημα γιατί οι σύντροφοι και οι συντρόφισσες δεν βλέπουν την εργασία 280.000 ανθρώπων, δεν μπορούμε να το απαντήσουμε εμείς, θα πρέπει να το απαντήσουν μάλλον οι ίδιοι. Το να επιχειρηματολογήσουμε γιατί θα πρέπει να «ειδωθεί» η εργασία αφενός δεν είναι του παρόντος και αφετέρου είναι και μάλλον υποτιμητικό για την συνέλευση. Θα κάνουμε μία εικασία, η οποία ως ένα βαθμό ισχύει για όλους μας: είμαστε αδύναμοι όλοι μας στο να δούμε την εργασία (να την αναλύσουμε, να την προσεγγίσουμε, και κυρίως να δημιουργήσουμε τις αρνήσεις της).
Το δεύτερο ζητούμενο είναι πιο σημαντικό. Είπαμε παραπάνω ότι αν θέλει η συνέλευση, ας μην κατηγορεί τους σεκιουριτάδες των supermarket, για το ότι φυλάνε τα συμφέροντα τους, ας κατηγορήσει τους εργαζόμενους σε αυτά. Και εξηγούμαστε οι σεκιουριτάδες εκεί μέσα δεν κάνουν απολύτως τίποτα, ή μάλλον ας το θέσουμε σε πραγματικά νούμερα μιας και εκεί υπάρχει ένα κενό. Στην αλυσίδα που εργάζομαι τα μέτρα με τα οποία κρίνεται το κάθε μαγαζί είναι δύο: οι πωλήσεις (φυσικά!!!) και η απώλεια των εμπορευμάτων μέσα στην οποία περιλαμβάνεται το shoplifting, αυτά που καταναλώνουν και κλέβουν οι εργαζόμενοι, η κακοδιαχείριση στην χρέωση του καταστήματος κλπ). Το ανεκτό όριο στην εταιρεία αυτή είναι εώς 2% επί των πωλήσεων, το συνηθισμένο είναι από 2% εώς 3%, πρόβλημα αρχίζει να υπάρχει πάνω από το 3%, και τέλος στις τραγικές περιπτώσεις το ποσό αυτό φτάνει το 5%. Στο κόμικ ο Αρμάνδος μας λέει ότι θα κέρδιζε ένα 15% από τους shoplifters, λυπούμαστε αλλά αν του είπαν έτσι απορούμε πως κρατάει ακόμα το supermarket του μπαμπά του. Ας κρατήσουμε λοιπόν το νούμερο 5% (δεν είναι καθόλου μικρό, σαν χρηματικό ποσό, έτσι;…), σαν το αντικείμενο εργασίας του σεκιουριτά. Αυτό το 5% (που στην πράξη είναι φυσικά πολύ μικρότερο, και μάλλον δεν είναι ο γενικός κανόνας), καλείται να κάνει 0% ο φίλος μας ο Μήτσος, αποτρέποντας και «συλλαμβάνοντας» τους shoplifters. Υπάρχει όμως και ένα άλλο ποσό, πιο θετικό. Υπάρχει ένα ποσό που από 0% γίνεται 95%, είναι το αντικείμενο εργασίας όλων των υπόλοιπων εργαζόμενων στο supermarket. Γιατί λοιπόν κατηγορείται ο Μήτσος που προσπαθεί (προσοχή προσπαθεί… όμως δεν, πάντα…) να κάνει το αρνητικό 5% 0%, και δεν κατηγορούνται οι 280.000 εργαζόμενοι που έκαναν το 0% 95%;
Εδώ, κάποιος θα αντιτείνει το εξής ζήτημα. Ο σεκιουριτάς στο supermarket έχει τον πολύ συγκεκριμένο ρόλο της επόπτευσης και της φύλαξης των εμπορευμάτων, είναι ένας μπάτσος της κυκλοφορίας του εμπορεύματος. Συμφωνούμε απόλυτα, και έστω, λέμε έστω, ο εργαζόμενος δεν κάνει αυτή την δουλειά. Ποιος όμως θα βάλει το σωστό εμπόρευμα στην σωστή θέση, ποιος θα τσακίσει την μέση του και τα πόδια του κουβαλώντας κιβώτια, ποιος θα γεμίσει τα ράφια με την απαραίτητη ταχύτητα και το σωστό timing, ποιος επί 4 ή 8 ώρες θα σκανάρει προϊόντα, ποιος θα σας παίρνει τα λεφτά, ποιος θα καθοδηγήσει τον αγχωμένο πελάτη να βρει με ταχύτητα το συγκεκριμένο προϊόν που ζητάει, ποιος εν ολίγοις θα δημιουργεί, θα κινεί με τα χέρια του, την μέση του και τα πόδια του, θα καθοδηγεί και θα ελέγχει όλη σχεδόν την κυκλοφορία του εμπορεύματος μέσα στο supermarket; Ο εργαζόμενος. Στην κυκλοφορία του εμπορεύματος ο σεκιουριτάς δεν είναι καν ο τροχονόμος, το πολύ πολύ να είναι μία κάμερα. Και ας μην αρχίσουμε να λέμε τώρα τι είδους και πόσο μεγάλη απάτη είναι οι κάμερες. Επομένως, το ξαναλέμε και καταλήγουμε. Αν οι σύντροφοι και οι συντρόφισσες της Συνέλευσης Ενάντια στην Ειρήνη επιθυμούν να κατηγορήσουν τον σεκιουριτά για τον ρόλο του στην κυκλοφορία του εμπορεύματος, κάνουν μεγάλο λάθος. Ας κατηγορήσουν όλους εμάς που δουλεύουμε στα supermarket, έχουμε 20 φορές πολύ πιο σημαντικό ρόλο.
Θα πει κανείς εδώ και θα αντιτείνει, ότι ο ρόλος του σεκιουριτά δεν είναι μόνο να φυλάει τα εμπορεύματα (βέβαια κάτι τέτοιο δεν λέγεται στο κόμικ), αλλά και ότι έχει ένα γενικότερο ρόλο μέσα σε μία αναδιάρθρωση που γίνεται με άξονα το αίτημα για ασφάλεια. Καταρχήν θα συμφωνήσουμε, όμως το αίτημα για ασφάλεια, δεν είναι κάποιο καπρίτσιο των αφεντικών, είναι ένα σαφώς οικονομικό αίτημα, με ακόμα πιο σαφείς οικονομικές διαστάσεις. Κάποιος άλλος πολύ καλός σύντροφος της συνέλευσης, αντίτεινε ακόμα ότι ο σεκιουριτάς δεν είναι μέσα σε ένα μαγαζί για τα εμπορεύματα αλλά και για τους εργαζόμενους, ωστόσο και αυτό είναι προβληματικό: να ‘μαστε καλά υπάρχουν ένα σωρό προϊστάμενοι και ρουφιάνοι οι οποίοι κάνουν ακόμα καλύτερα αυτή την δουλειά για έναν τουλάχιστον παραπάνω λόγο την γνωρίζουν, ο σεκιουριτάς είναι ο τελευταίος και εκεί.
Το τι είναι ο σεκιουριτάς και το τι κάνει δεν είμαστε σε θέση αυτή την στιγμή να το διατυπώσουμε σε ένα γενικότερο πλαίσιο, εξάλλου το θέμα ειδικά δεν μας έχει απασχολήσει, παρά μόνο τώρα, και οι απόψεις της συνέλευσης ήταν μία καλή αφορμή. Ωστόσο, δεν μπορούμε και να μην εκφράσουμε μία σειρά δεδομένων στην αντίληψη μας όσο και κάποιες υποψίες.
Έχουμε την εντύπωση ότι οι περισσότεροι σεκιουριτάδες δεν προέρχονται από τα υψηλά ή ακόμα και μικρομέσαια στρώματα της ελληνικής κοινωνίας. Έχουμε την εντύπωση με άλλα λόγια ότι η μεγάλη πλειοψηφία των σεκιουριτάδων προέρχονται από τα χαμηλότερα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας. Έχουμε ακόμα την εντύπωση ότι είναι μία από τις πιο κακοπληρωμένες δουλειές (έχουμε ακούσει για 16ωρα!!!, για απλήρωτες υπερωρίες, για απλήρωτα νυχτερινά, για απλήρωτες αργίες). Έχουμε τέλος την εντύπωση, ότι είναι λύση έσχατης ανάγκης για πολλούς.
Από την άλλη υπάρχει ένα πολύ σημαντικό ερώτημα: τι διάολο «κάνει» ένας σεκιουριτάς; Ποιο είναι το αντικείμενο της εργασίας του; Είναι προφανές ότι δεν κάνει κάτι καινούριο ή πρωτοφανές μέσα στον καταμερισμό εργασίας, μία γενική εκτίμηση μας είναι ότι στον ρόλο του σεκιουριτά μεταφέρονται μία σειρά αντικειμένων ενασχόλησης, οι οποίες ήδη ήταν ενσωματωμένες σαν επιμέρους ασχολίες σ’ άλλους εργαζόμενους, και σε σχέση με τους οποίους ο σεκιουριτάς αναλαμβάνει να τις κάνει περισσότερο αυτός. Εντάξει, υπάρχουν και κάποια αντικείμενα τα οποία είναι αποκλειστικά υπόθεση σεκιουριτάδων, όπως η φύλαξη ή η μεταφορά χρημάτων, αλλά ας μην τρελαινόμαστε, όλα αυτά είναι το ίδιο παλιά με την συσσώρευση πλούτου και την ανάγκη φύλαξης του. Ένα ακόμα ενδιαφέρον ζήτημα, σε σχέση με την εργασία γύρω από τον άξονα «αίτημα για ασφάλεια», είναι και το πώς αυτή η εργασία συνδέεται με την γενικότερη και πολυθρυλούμενη καπιταλιστική κρίση, και το αν αυτή η εργασία πάλι συμβάλλει σε κάποια σταθεροποίηση της κρίσης ή όχι. Γενικότερα, θέση μας, επιθυμία μας και προσδοκία μας είναι πέρα από σχετικά εύκολους αναθεματισμούς να υπάρξει από όλους μας μία όσο το δυνατόν βαθύτερη ανάλυση των νέων δεδομένων και των νέων συνθηκών της εποχής μας.
Κλείνοντας θα θέλαμε να αναφερθούμε σε ένα συναίσθημα μάλλον διάχυτο σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις με συντρόφους και συντρόφισσες (όχι αποκλειστικά της συνέλευσης ενάντια στην ειρήνη) όπου διαπιστώνουμε να υπάρχει στον αέρα μία έντονη κατάκριση της επιλογής κάποιου να γίνει σεκιουριτάς. Το ζήτημα των επιλογών ξέρουμε όλοι μας ότι είναι ένα τεράστιο ζήτημα, πόσο εύκολο είναι λοιπόν να κρίνουμε εμείς, την απάντηση που δίνει ο κάθε εργαζόμενος σε μοριακό επίπεδο στο ζήτημα της επιβίωσης του; Τρομοκρατία δεν είναι η μισθωτή σκλαβιά; Πόσες επιλογές και τι είδους υπάρχουν σε αυτή την τρομοκρατία; Το τι επιλογές κάνουμε εμείς σε μοριακό επίπεδο, δεν είναι «υποχρεωμένοι» κατά καμία έννοια να τις κάνουν και όλοι υπόλοιποι, ειδικά όταν αυτές είναι όχι απλά μειοψηφικές αλλά ακόμα μοριακές. Και για να μην ξεχνιόμαστε οι περισσότεροι εξ ημών, είχαμε ήδη κάνει κάποιες πολιτικές επιλογές προτού βγούμε χοντρά στο κλαρί, και αυτές οι πολιτικές επιλογές σαφώς έχουν καθορίσει σε ποιο κλαράκι του δέντρου της ζωής του καπιταλισμού έχουμε βγει. Και στην τελική για να λήξουμε κάπως το ζήτημα των επιλογών: σίγουρα όσοι δουλεύουν σαν σεκιουριτάδες δεν είχαν μία επιπλέον επιλογή να κάνουν στην μέχρι τώρα ζωή τους, για αυτή την απουσία επιλογής είμαστε σε μικρό ή σε μεγάλο βαθμό συμμέτοχοι όλοι μας. Αυτή η απουσία επιλογής είναι η απουσία ενός ανταγωνιστικού κινήματος…
Όλα αυτά φυσικά δεν τα λέμε για να δικαιολογήσουμε την επιλογή κάποιου να γίνει σεκιουριτάς, τα λέμε πρώτα και κύρια για να αιτιολογήσουμε, για να αποδώσουμε στο τι αναλογεί το κάθε τι, και κυρίως για να μην βάζουμε την ηθική της εργασίας από την πίσω πόρτα. Αν έχει η κοινωνία ευθύνη, εξίσου έχουμε και εμείς…
Ποια είναι η διαφωνία μας τελικά όσον αφορά τους σεκιουριτάδες; Ότι εμείς εκεί πέρα, πριν από όλα τα άλλα βλέπουμε να επιτελείται καταρχήν μία εργασία. Αυτή η εργασία θα πρέπει να αναλυθεί προτού αρχίσουμε τις κατηγορίες…