Τεύχος Τέταρτο - Darkness At Noon

Το καλοκαίρι που πέρασε ξετυλίχθηκαν δύο ακόμα επεισόδια του «ιερού πολέμου» που έχει κηρύξει το δίκτυο των εθνοθρησκευτικών ομάδων του αραβικού κεφαλαίου ενάντια στην «συμμαχία των προθύμων», ενώ το αναμενόμενο εδώ και μήνες επόμενο επεισόδιο του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» καθυστερεί να παιχτεί, αφού ο αγγλοαμερικάνικος μιλιταρισμός έχει βαλτώσει για τα καλά στις πετρελαιοθάλασσες του Ιράκ. Αν μη τι άλλο τα χτυπήματα στο Λονδίνο και στην Αίγυπτο απέδειξαν μια συμμετρία στην στρατηγική αυτού του δικτύου, όσον αφορά τόσο την στιγμή εκδήλωσης των ενεργειών του, όσο και την επέκταση σε ευρύτερες γεωγραφικές περιοχές της δραστηριότητας του. Με άλλα λόγια: η τακτική αυτού του στρατοπέδου παίρνει όλο και περισσότερο την συμβατική μορφή του πολέμου και ξεδιαλύνει κάπως τα πράγματα όσον αφορά τις στρατηγικές στο στρατιωτικό πεδίο, παρόλο που αυτή η εξέλιξη δεν μοιάζει σαν αποτέλεσμα της ομογενοποίησης στόχων και στρατηγικών των διάφορων ομάδων που συγκροτούν αυτό το δίκτυο. Όσο όμως ξεδιαλύνει τα πράγματα σε αυτό τον τομέα, διαλύοντας τις αυταπάτες περί «ασφαλών» μητροπόλεων «έναντι της τρομοκρατίας», άλλο τόσο τα συσκοτίζει σε σχέση με την πραγματική κατανόηση του φαινομένου που εκτυλίσσεται μπροστά στα έκπληκτα κάθε φορά μάτια των δυτικών κοινωνιών.
Και αυτό δεν είναι το χειρότερο: το χειρότερο είναι η επέκταση αυτού του σκότους ακόμα και σε μεγάλα τμήματα της ριζοσπαστικής σκέψης. Ο λόγος γι’ αυτό είναι ότι το πολιτικό ισλάμ1 και μάλιστα αυτή η εκδοχή του που έχει κωδικοποιηθεί σαν «ισλαμικός φονταμενταλισμός» (όρος φυσικά καθόλου ουδέτερος ιδεολογικά από όλες τις απόψεις, που καλό θα ήταν να μην αναπαράγεται άκριτα), προκαλεί αμηχανία. Θα λέγαμε ότι είναι τέτοια η ένταση αυτής της αμηχανίας που θα μπορούσε να συγκριθεί μόνο με αυτήν που προκαλούσε στην ανθρώπινη σκέψη το φαινόμενο του ναζισμού στην διάρκεια του μεσοπολέμου και ειδικά η ύπαρξη των στρατοπέδων συγκέντρωσης2. Αυτή η αμηχανία, η αδυναμία δηλαδή ανάλυσης και κατανόησης αυτού του φαινομένου, αφορά όχι μόνο στην κυρίαρχη σκέψη αλλά και την πλειοψηφία των φορέων της -υποτιθέμενης- ριζοσπαστικής σκέψης. Σαν αποτέλεσμα της, που δεν πρέπει να μας εκπλήσσει, είναι η εύκολη υπεκφυγή σε αρχαϊκά πολιτικά σχήματα. Σε κάθε περίπτωση η ανάγκη για την επαναδιατύπωση μιας καθαρής θέσης από την πλευρά των κοινωνικών υποκειμένων της άρνησης, γίνεται επιτακτική.
Αυτή την θέση θα προσπαθήσουμε να επαναδιατύπωσουμε μέσα σε λίγες γραμμές, γνωρίζοντας ότι δεν καλύπτουμε πλήρως το θέμα που εξετάζουμε, πράγμα που λίγο μας ενδιαφέρει, αφού μια πιο εκτενής επεξεργασία του δεν πρόκειται να την αλλάξει στο ελάχιστο. Και ο τρόπος που έχουμε επιλέξει για να το κάνουμε είναι η κατάρριψη κάποιων ιδεών που αφορούν αυτό το φαινόμενο.
Μια τέτοια ιδέα, κεντρική μέσα στον λόγο των κυρίαρχων είναι αυτή που αναζητά τις αιτίες της «ισλαμικής τρομοκρατίας» στην έλλειψη ανεκτικότητας του πολιτικού ισλάμ έναντι του πολιτισμικού διαφορισμού: οι ισλαμιστές πράττουν όπως πράττουν, επειδή μισούν τον δυτικό πολιτισμό, μισούν τις δυτικές αξίες και τις κατακτήσεις του δυτικού ανθρώπου, μισούν τον τρόπο ζωής «μας». Είναι μια ιδέα βγαλμένη κατευθείαν από την μήτρα της μιλιταριστικής αντίληψης που εκφράζει ο Χάντιγκτον στο βιβλίο του «Η σύγκρουση των πολιτισμών», βιβλίο που αποτέλεσε το βασικό ιδεολογικό εργαλείο της «νέας τάξης πραγμάτων», που εγκατέστησε στον κόσμο το παγκόσμιο κεφάλαιο μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ. Ιδέα επίσης που έχει βρει τον τρόπο να επιβιώνει το ίδιο καλά και σε ορισμένους κύκλους της αντιεξουσίας (εκείνων των κομματιών της που φλερτάρουν με τον αστικό φιλελευθερισμό). Η ιδέα αυτή είναι εντελώς έωλη και το επιχείρημα των ίδιων των ισλαμικών φραξιών, ότι δηλαδή «αφού μισούμε τις δυτικές αξίες, γιατί δεν χτυπάμε την Σουηδία;», αρκεί από μόνο του για να την καταρρίψει. Το ίδιο ακριβώς επιχείρημα και με πολύ εντονότερο τρόπο παραθέτει μια ορισμένη σκέψη στις ΗΠΑ, που δεν φημίζεται για τους ανοιχτούς της ορίζοντες: «Αν πραγματικά οι μουσουλμάνοι μισούν τόσο πολύ την αμερικάνικη κοινωνία, όπως ο κ. Μπους ισχυρίζεται, τότε γιατί τόσοι πολλοί μουσουλμάνοι μεταναστεύουν στην Αμερική και ακόμη περισσότεροι στην Δ. Ευρώπη; Είναι επειδή θέλουν να ζήσουν εκεί. Αν στ’ αλήθεια μισούσαν την κοινωνία μας δεν νομίζω ότι κανείς θα την επέλεγε για να γίνει μέλος της. Επομένως κάτι άλλο συμβαίνει. Και αυτό είναι ότι η αμερικανική πολιτική στον ισλαμικό κόσμο φαίνεται σαν επίθεση στο Ισλάμ, στους μουσουλμάνους. Όσοι από τους ισλαμιστές μισούν τις ΗΠΑ, δεν τις μισούν γι’ αυτό που είναι, αλλά γι’ αυτό που κάνουν».3
Στην πραγματικότητα οι ομάδες του πολιτικού ισλάμ, σχεδιάζοντας χτυπήματα τόσο στο Ιράκ, όσο και έξω από αυτό, προσπαθούν να αποδυναμώσουν τον αγγλοαμερικάνικο μιλιταρισμό και τους συμμάχους του, κάνοντας συνείδηση στα μάτια των κοινωνιών που στοχεύουν την έλλειψη δισταγμού τους απέναντι σε άμαχους, όσο αυτοί οι άμαχοι δεν παίρνουν δυναμική θέση ενάντια στα κράτη των οποίων είναι υπήκοοι. Με άλλα λόγια κάθε βόμβα στην καρδιά των δυτικών μητροπόλεων φιλοδοξεί αφενός να χτυπήσει τη νομιμοποιητική επιλογή στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας των τοπικών κοινωνιών, είτε αυτή εκφράζεται με την συναίνεση, είτε με την αδιαφορία τους, είτε έστω και με την ήπια εναντίωση κατά της επιλογής του πολέμου. Πολύ περισσότερο όμως φιλοδοξεί να συγκροτήσει συμμαχίες (ιδεολογικές και υλικές) ανάμεσα στο μουσουλμανικό στοιχείο αυτών των πληθυσμών, δημιουργώντας ανοιχτές ρήξεις σε ένα υποτιθέμενο ισχυρό κορμό εχθρότητας αυτού του πληθυσμού εναντίον του. Το γεγονός ότι χτυπήθηκε και η Αίγυπτος, μια αραβική χώρα, αυτό ακριβώς το μήνυμα προσπαθεί να κάνει φανερό: αυτοί οι μουσουλμάνοι που είναι πουλημένοι στον εχθρό, θα έχουν την ίδια μοίρα με αυτόν.
Σε σχέση τώρα με την βαρβαρότητα τέτοιων ενεργειών ακόμα και οι πιο ανυποψίαστοι μπορούν να υποθέσουν ότι η εκατόμβη που προκαλεί κάθε χτύπημα στις δυτικές μητροπόλεις αποτελεί καθημερινό φαινόμενο στις κατεχόμενες χώρες με δράστες αυτή την αφορά τους κατοχικούς στρατιώτες. Οπότε γελοιότητες του στυλ «οι φανατικοί μουσουλμάνοι» κλπ έχουν καταντήσει αστείο με παντελή έλλειψη χιούμορ.
Εξάλλου υπάρχει μια απορία που εκφράζεται από ορισμένους συντρόφους αναφορικά με το «πως είναι δυνατόν οι ισλαμιστές να χτυπάνε συνοικίες με εργατικό πληθυσμό, όπως αυτές που χτυπήσανε στην Μαδρίτη, ή ακόμα και στο Λονδίνο». Η απορία αυτή δεν είναι ιδεολογικά ουδέτερη. Προϋποθέτει ότι τα μέλη αυτών των ομάδων αναλύουν αυτό τον κόσμο με ταξικούς/ανταγωνιστικούς όρους και συνιστά γι’ αυτό προβολή του τρόπου σκέψης των συγκεκριμένων συντρόφων σε αυτές τις ομάδες, παρά δυσεξήγητο φαινόμενο. Αντίθετα, αυτές οι ομάδες αναλύουν την κοινωνική κίνηση με όρους εθνικούς/θρησκευτικούς σε πρώτο επίπεδο, που σε τελευταία ανάλυση μετασχηματίζονται σε καθαρά θεολογικούς: καλό εναντίον κακού, ή «όποιος δεν είναι μαζί μας, είναι εχθρός μας». Άλλωστε δεν είναι οι μόνοι με παρόμοια κοσμοαντίληψη: όταν οι ορδές του κούρδικου ΡΚΚ παρέλαυναν στο Λαύριο ενάντια στους Τούρκους πολιτικούς κρατούμενους, ή όταν τα παλικάρια του ΕΛΑΣ σκότωναν ιταλούς στρατιώτες, που παραδίδονταν για να πολεμήσουν μαζί τους, κατά την διάρκεια της κατοχής, έπρατταν έχοντας τα ίδια ακριβώς πράγματα μέσα στο κεφάλι τους.
Πιθανόν να προκαλεί έκπληξη η αδυναμία του συντριπτικά μεγαλύτερου μέρους της αριστεράς που δεν αναμασάει τα μανιχαϊστικά σχήματα της κυρίαρχης ιδεολογίας (καλοί δυτικοί/ κακοί μουσουλμάνοι) να κατανοήσει το πολιτικό ισλάμ, υιοθετώντας αναλύσεις με όρους πολυπολιτισμικότητας συγκεκαλυμμένης από ένα ανθρωπολογικό μανδύα. Δεν υπάρχει μόνο ένα ισλάμ, υπάρχουν πολλά ισλάμ, άρα γι’ αυτό δεν μπορούμε να μιλάμε για το ισλάμ ειδικά ως δυτικοί, επειδή όντας σε διαφορετικό πολιτισμικό πλαίσιο είμαστε ανίκανοι να το κατανοήσουμε, πόσο μάλλον να το κρίνουμε. Παρόλο που όντως δεν υπάρχει μόνο ένα ισλάμ, όπως δεν υπάρχει μόνο μία ορθοδοξία4, αυτό το επιχείρημα φανερώνει την μισή μόνο αλήθεια, κρύβοντας πίσω της την άλλη μισή. Αντίθετα όμως κάνει ολοφάνερη την επίδραση που ασκεί πάνω του η αντίληψη περί οριενταλισμού του παλαιστίνιου διανοούμενου Εντουάρντ Σαΐντ5. Ο Σαΐντ ανάγοντας κάθε λόγο για το ισλάμ και γενικότερα για την ανατολή, σε λόγο οριενταλιστικό, δηλαδή ένα λόγο ιδεολογικό που σκοπό έχει να συγκαλύψει την ποικιλομορφία των ισλαμικών κοινωνιών και να αιτιολογήσει τον δυτικό λόγο περί ανωτερότητας του δυτικού πολιτισμού και άρα την πολιτική της δύσης απέναντι στον αραβικό κόσμο, πέτυχε να βάλει όλη την αριστερή διανόηση της δύσης μπροστά σε ένα εκβιαστικό δίλημμα: αν είσαι δυτικός δεν μπορείς να μιλήσεις για το ισλάμ, αν παρόλα αυτά μιλάς για το ισλάμ είσαι οριενταλιστής. Ενός τέτοιου τύπου ιδεολόγημα έχει περάσει σε τμήματα του επαναστατικού χώρου της Ευρώπης, που όχι μόνο δεν τολμούν να κρίνουν το φαινόμενο του πολιτικού ισλάμ, αλλά προσπαθούν να διακρίνουν χαρακτηριστικά άρνησης και πιθανές πολιτικές συγγένειες σε διάφορες εκδηλώσεις αυτού του φαινομένου, υποστηρίζοντας ότι ο μουσουλμανικές κοινότητες είναι ο μόνος, ή ο πιο ισχυρός πόλος αντίστασης στον καπιταλισμό.
Το παρακάτω απόσπασμα είναι χαρακτηριστικό αυτής της γραμμής σκέψης: «Από την δεκαετία του ’70, οι ισλαμικές οργανώσεις έχουν πολλαπλασιαστεί μέσα στην κοινωνία των πολιτών, παρέχοντας κοινωνικές υπηρεσίες στην κοινότητα (ούμα) τις οποίες ούτε οι κοσμικές, ούτε οι μουσουλμανικές κυβερνήσεις έχουν προσφέρει. Τζιχάντ σημαίνει αγώνας σε τρία επίπεδα, ένα μόνο από τα οποία- η έσχατη καταφυγή, η λιγότερο αρεστή στον Θεό- είναι βίαιο. Στο επίπεδο της κοινότητας, σημαίνει να πολεμάει κανείς με όλη του την ηθική δύναμη για οικονομική δικαιοσύνη, ισότητα και κοινωνική αρμονία- όχι μόνο για το έθνος του, αλλά για ολόκληρο το ισλαμικό κόσμο. Μπορούμε να εκτιμήσουμε την υπερεθνική απήχηση μιας τέτοιας πανισλαμικής ταυτότητας, η οποία θα μπορούσε να γίνει η βάση όχι μόνο για πολιτικές συμμαχίες αλλά και για μια περιφερειακή οικονομία, ικανή να αποφεύγει την τοκογλυφία και να αναδιανέμει τον πλούτο ανακαλώντας τις αρχές του ισλάμ περί κοινωνικής δικαιοσύνης, τις οποίες τα σημερινά μουσουλμανικά καθεστώτα στα λόγια μόνο υπηρετούν. Μπορούμε επίσης να αναγνωρίσουμε πόσο απειλητική θα ήταν μια τέτοια οικονομική ένωση για την ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού στην παγκόσμια οικονομία, αν επρόκειτο να αμφισβητήσει σοβαρά την ορθοδοξία της «ελεύθερης»αγοράς».6 Τόσο αυτού του τύπου η γραμμή σκέψης όσο και η αντίστοιχη ιδεολογία περί «ιρακινής» αντίστασης που διαδίδουν τα υπολείμματα του αριστερισμού (μαοϊσμού, τροτσκισμού, σταλινισμού, όπως άλλωστε και μεγάλα τμήματα της αναρχίας πάσχουν σοβαρά από έλλειψη κριτικής σκέψης και ανταγωνιστικής ανάλυσης. Οι κοινωνίες του αραβικού κόσμου, τα μέλη του δικτύου των εθνοθρησκευτικών ομάδων κλπ, γίνονται αντιληπτά με εντελώς αδιαφοροποίητο τρόπο, λες και δεν υπάρχουν εκεί εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενοι, διευθυντές και διευθυνόμενοι, αφεντικά και εργάτες, με άλλες λέξεις κοινωνικά ανταγωνιστικά συμφέροντα. Λες και η τόσο διαφημισμένη «ιρακινή» αντίσταση δεν είναι γνωστό ότι τους πρώτους που χτυπάει είναι την κοινωνική αντιπολίτευση σε αυτήν, αφού οι επιθέσεις ισλαμιστών σε απεργίες εργατών πετρελαίου και ναυπηγοεπισκευαστικών ζωνών, στο κίνημα των ανέργων στο Ιράκ, ή σε διαδηλώσεις γυναικών πολλαπλασιάζονται καθημερινά. Γι’ αυτό άλλωστε ένα από τα κύρια συνθήματα της πραγματικής κοινωνικής αντίστασης στο Ιράκ, ενάντια τόσο στον αγγλοαμερικανικό μιλιταρισμό και στο ντόπιο κεφάλαιο, όσο και στο πολιτικό ισλάμ, είναι αυτό που επανέλαβε πρόσφατη φοιτητική διαδήλωση στην Βαγδάτη, που βρέθηκε να καταστέλλεται με δακρυγόνα από τις ομάδες των Ισλαμιστών: Κάτω το πολιτικό ισλάμ.
Το πολιτικό ισλάμ (σε κάθε εκδοχή του) είναι σχέδιο τμημάτων του αραβικού κεφαλαίου και του αραβικού δεσποτισμού ενάντια τόσο στον δυτικό κεφάλαιο όσο όμως και στα κοινωνικά απελευθερωτικά προτάγματα. Ο αντιιμπεριαλισμός του είναι κομμάτι της ιδεολογίας του αραβικού εθνικισμού7. Σαν τέτοιο σχέδιο βρίσκεται απέναντι στα συμφέροντα των ανταγωνιστικών υποκειμένων τόσο στον αραβικό κόσμο, όσο και εδώ. Σαν τέτοιο σχέδιο μας είναι εχθρικό και απεχθές όπως και κάθε άλλο πολιτικό σχέδιο εξουσίας -με ή χωρίς- θρησκευτικό μανδύα.
Αυτό μπορεί να κάνουν ότι το αγνοούν οι ιδεολόγοι της επανάστασης στην Ελλάδα ή έξω από αυτήν, ωστόσο οι σύντροφοι των αραβικών χωρών το έχουν μάθει καλά εδώ και δεκαετίες γιατί έχει γραφτεί. στο πετσί τους. Ο άραβας σύντροφος Al-Djouhal που κανείς ανόητος δεν μπορεί να τον κατηγορήσει για οριενταλισμό, ξέρει καλά τι λέει όταν γράφει: «Η ουσία του Ισλάμ είναι η παραίτηση, η υποταγή στην κυρίαρχη τάξη και στην θέληση του Θεού, αφου (γι’αυτό) οι γήινες και οι πνευματικές εξουσίες είναι μία... γι’ αυτό όπως ξαναείπαμε πριν, υπάρχει μια ομοιότητα ανάμεσα στο σταλινισμό και στο Ισλάμ...»8.
Αφήνουμε για το τέλος να τσακίσουμε με αμείλικτο τρόπο την ραχοκοκαλιά μιας αντίληψης που δανείζεται στοιχεία από την προηγούμενη και αφορά την δυνατότητα για ανθρώπινη χειραφέτηση μέσω της θρησκευτικού (αυτο)προσδιορισμού. Το σημείο εστίασης αυτής της αντίληψης είναι η μπούργκα, το μαντήλι που φοράνε οι μουσουλμάνες γυναίκες, και το οποίο σαν τέτοιο έγινε πριν από καιρό ζήτημα της δημόσιας σφαίρας στην Γαλλία, με το γνωστό νόμο περί απαγόρευσης επίδειξης θρησκευτικών συμβόλων. Εννοείται ότι το κανονιστικό κομμάτι του ζητήματος, που σχετίζεται με την δυνατότητα αυτοπροσδιορισμού του κάθε υποκειμένου σαν τέτοιου, δεν μας ενδιαφέρει γιατί αγγίζει μια φιλολογία περί «ανθρωπίνων δικαιωμάτων», που κολυμπάει στα ρηχά νερά του αστικού φιλελευθερισμού. Αυτό ωστόσο που μας απασχολεί είναι η εξιδανίκευση και τα σημαίνοντα με τα οποία επιδιώκεται να επανεπενδυθεί κυρίως στις μουσουλμανικές κοινότητες της Ευρώπης, αλλά και στα κράτη του αραβικού κόσμου, στα οποία η (ιδεολογική) σύγκρουση ανάμεσα στο πολιτικό Ισλάμ και στην κοσμική ιδεολογία δεν έχει λήξει ακόμα οριστικά υπέρ του ενός ή του άλλου. Γράφει για παράδειγμα η Buck-Morss: «Όταν μορφωμένες γυναίκες αψηφούν τους κανόνες διαλέγοντας να φορέσουν την μπούργκα, αρνούνται την οπτική ταύτιση με την εκδυτικισμένη ελίτ της οποίας αναμένεται να αποτελέσουν μέρος. Αντί για ένδειξη οπισθοδρόμησης στο αρχαϊκό παρελθόν, η επιλογή αυτή μπορεί να θεωρηθεί έκφραση δημοκρατικής αλληλεγγύης προς τους μουσουλμάνους άνδρες και γυναίκες εκτός της ελίτ, στους οποίους ποτέ δεν έφτασαν τα υλικά οφέλη της δυτικού τύπου νεωτερικότητας -ενώ την ίδια στιγμή συνιστά μια ιδιαίτερη φεμινιστική κριτική στην πραγμοποίηση του γυναικείου σώματος από την πολιτιστική βιομηχανία».9
Το πώς μπορεί το κατεξοχήν σύμβολο της γυναικείας υποτέλειας στο συγκεκριμένο πολιτισμικό πλαίσιο να συνιστά το κύριο όπλο της φεμινιστικής κριτικής, θα πρέπει κάποιος να αρέσκεται πολύ στις ιδεολογικές σούπες που μαγειρεύονται στις κουζίνες του μεταμοντερνισμού, για να το υποστηρίζει. Θα πρέπει ωστόσο κι εμείς να υπενθυμίσουμε στην συγκεκριμένη συγγραφέα και σε όσους διαδίδουν βλακείες ανάλογου επιπέδου, μερικά πράγματα που συνέβαιναν στους καιρούς που η κριτική των όπλων είχε την πρωτοκαθεδρία: όπως για παράδειγμα ότι ένα από τα πρώτα πράγματα που κάνανε μετά την ρώσικη επανάσταση οι μπολσεβίκες που πήγαιναν στις μουσουλμανικές χώρες της Κασπίας, ήταν να μαζεύουν τις μουσουλμάνες γυναίκες και να καίνε όλες μαζί τα μαντήλια τους, αυτά τα βρωμερά σύμβολα καταπίεσης και υποταγής. Κάτι που άλλωστε επαναλήφθηκε και στον αραβικό κόσμο τα χρόνια του 1960, όπως και στο Ιράν κατά την διάρκεια της επανάστασης ενάντια στον Σάχη. Κάτι που επαναλαμβάνεται σήμερα στις συλλογικές διαμαρτυρίες των γυναικών του Ιράκ ενάντια στα «συντάγματα» που προωθούνται από την κατοχή και τα υπολείμματα του ιρακινού κράτους, έστω και αν ο αγώνας αυτός δεν έχει πάρει την πλήρη έκφραση του ως σαφώς ανταγωνιστικό κίνημα.
Σε κάθε περίπτωση αυτό που διακυβεύεται σήμερα δεν είναι η ακαδημαϊκή νοηματοδότηση ενός συμβόλου που στολίζει ή στιγματίζει γυναικεία μαλλιά. Είναι ένα πολύ ευρύτερο ζήτημα που μπαίνει με αμείλικτο τρόπο στους επαναστάτες όλων των χωρών μακριά από τον περσικό κόλπο (αφού εκεί το ζήτημα έχει απαντηθεί): Είστε αλληλέγγυοι με τα κινήματα (με όλες τις αδυναμίες τους και με κάθε κριτική που τους αναλογεί), που προσπαθούν να αρθρώσουν ένα λόγο και μια πράξη κοινωνικής αυτονομίας στις ισλαμικές χώρες, ή είστε με το πολιτικό Ισλάμ και τις ποικίλες εκδοχές ετερονομίας που αυτό εκφράζει; Η ιστορία εκτός του να συνεχίζεται ξέρει και να κρίνει.



1. Ο όρος πολιτικό ισλάμ μοιάζει πλεοναστικός αφού κάθε θρησκεία είναι και πολιτικό φαινόμενο, έστω και σαν άρνηση του πολιτικού ζητήματος. Με αυτό τον όρο κωδικοποιούμε ειδικά τις εκδηλώσεις του μουσουλμανισμού που αντιμετωπίζουν το ζήτημα της διαχείρισης των δημόσιων πραγμάτων με κέντρο αναφοράς την σαρία (το νόμο του Κορανίου). Στο τεύχος 18 του Τραίνου είχαμε εκφράσει με σαφήνεια την θέση μας για τις αιτίες ανόδου του πολιτικού ισλάμ στην διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών, με αφορμή την ανάλυση του παλαιστινιακού ζητήματος. Δεν θα επανέλθουμε εδώ σε αυτό το θέμα.
2. Η αναβίωση θεωριών συνωμοσίας μετά την 11η Σεπτεμβρίου, γεγονός που επιβεβαιώνεται ανάμεσα στα άλλα και από την τεράστια επιτυχία, λογοτεχνικών σκουπιδιών όπως «Ο κώδικας Ντα Βίντσι», είναι ανάλογης έντασης με τις θεωρίες συνωμοσίας που συνόδευαν το χιτλερικό φαινόμενο.
3. Μάικλ Σόγιερ, πρώην πράκτορας της CIA, επικεφαλής του υπεύθυνου κλιμακίου της για τον εντοπισμό του Μπιν Λάντεν για τρία χρόνια, στο περιοδικό Κ της Καθημερινής, 11/09/05.
4. Οι πρώτες χριστιανικές κοινότητες διαφέρουν σε χιλιάδες πράγματα από την Ιερά Σύνοδο, ή από το σύγχρονο μοναστικό βίο, αλλά μοιράζονται τουλάχιστον μια κοινή αντίληψη: αυτής της μεταθάνατο σωτηρίας. Αυτό από μόνο του αρκεί.
5. Στο επόμενο τεύχος του Κιβωτίου θα δημοσιευτεί μια κριτική επεξεργασία των θέσεων περί οριενταλισμού του Σαϊντ.
6. Susan Buck Morss: Πέρα από τον τρόμο, Ισλάμ, Κριτική θεωρία και Αριστερά, εκδ. Αλεξάνδρεια.
7. Αυτό που έχει ονομαστεί «ιρακινή αντίσταση» δεν είναι κάτι ομοιογενές και ενιαίο, όπως για παράδειγμα τα παλιά εθνικοαπελευθερωτικά μέτωπα των αποικιοκρατούμενων χωρών. Στην πραγματικότητα πρόκειται για εθνοθρησκευτικές φράξιες που εκτός από το να επιδίδονται σε αντικατοχικές ενέργειες, ή σε ενέργειες ενάντια σε κοινωνικές εκφράσεις αντίστασης και διαμαρτυρίας, αλληλοσφάζονται μεταξύ τους, για τον έλεγχο περιοχών και πληθυσμών. Η «αλληλεγγύη στην Ιρακινή αντίσταση» και οι ζητωκραυγές για κάθε νεκρό αμερικάνο στρατιώτη, στις οποίες επιδίδονται οι αριστεριστές (και όχι μόνο), είναι προϊόντα της εφαρμογής της κλασικής λενινιστικής αντιιμπεριαλιστικής ιδεολογίας τους. Περισσότερα για την «ιρακινή αντίσταση» βλ. το κείμενο για την αντίσταση των γυναικών στο πολιτικό Ισλάμ αυτού του τεύχους, όπως και το κείμενο «Ο μακρινός ορίζοντας των γεγονότων στο Ιράκ» στο προηγούμενο τεύχος του Κιβωτίου.
8. Al-Djouhal: The misery of Islam, στον δικτυακό τόπο της ομάδας class against class, η μετάφραση δική μας.
9. Susan Buck Morss, οπ.παρ.